Strategie blijkt een weerbarstig onderwerp. Veel dingen veranderen in een razend tempo en de vraag is of een lange termijnstrategie überhaupt nog wel mogelijk is. Soms is een ambitieuze strategie ook risicovol en lijkt de organisatie ‘er niet klaar voor’. Hoe kun je als commissaris hier vat op krijgen? Als commissaris wil je immers meedenken en het bestuur ‘met raad terzijde staan’ zonder op de stoel van het bestuur te gaan zitten. Dit was het onderwerp van een nieuwe aflevering van GoedeMorgenCommissaris. We bespraken de materie met Coen de Vuijst, Managing Partner Netherlands bij Oliver Wyman, en Tjalling Tiemstra, (voormalig) commissaris, toezichthouder en Raad bij de Ondernemingskamer.

Strategie en risicomanagement: een synergetische relatie

Volgens Tjalling Tiemstra moet strategie altijd worden gezien in het licht van de doelstellingen en risico’s van de organisatie. “Strategie staat nooit op zichzelf,” zegt hij. “Het moet altijd worden gekoppeld aan de bredere doelstellingen en risico’s van de organisatie.” Tiemstra legt uit dat strategische beslissingen implicaties hebben voor risicobeheer en bestuursstructuren. “Een strategie kan leiden tot wijzigingen in risicomanagement en vice versa,” zegt hij. Hij benadrukt dat de governance-structuur moet worden aangepast aan de strategie en niet andersom, want “structure follows strategy.” Hij adviseert commissarissen om jaarlijks een “delta-analyse” uit te voeren om veranderingen in de belangrijkste succesfactoren en bedreigingen van de organisatie te evalueren. “Houd als commissaris overzicht bij dat proces en wees actief in de discussie over de inhoud.”

De commissaris als advocaat van de duivel

Coen de Vuijst ziet de rol van commissarissen in het strategieproces als die van de advocaat van de duivel. “Stel de moeilijke vragen om de robuustheid en haalbaarheid van de strategie te testen,” zegt hij. De Vuijst stelt dat strategie draait om de allocatie van schaarse middelen over geprioriteerde initiatieven om bedrijfsdoelstellingen te bereiken. “Focus is cruciaal, een lange lijst aan prioriteiten fragmenteert de aandacht en middelen van het management. Visie zonder realistische uitvoering is gevaarlijk. Commissarissen dienen strategische plannen te toetsen aan de historische prestaties en realistische capaciteiten van het bedrijf.”

Aandachtspunten voor commissarissen

De Vuijst deelt drie essentiële aandachtspunten voor commissarissen:

• – Marktdefinitie: kies een nauwkeurige en relevante marktdefinitie om strategische keuzes te baseren.
• – Identificatie van bedreigingen: voer stress-tests uit om potentiële bedreigingen te identificeren en de veerkracht van de strategie te beoordelen.
• – Scenarioplanning: bereid je voor op verschillende scenario’s om de robuustheid van de bedrijfsvoering te testen.

Hij benadrukt dat een zorgvuldige marktdefinitie cruciaal is om de juiste strategische beslissingen te nemen. Een verkeerde marktdefinitie kan leiden tot verkeerde strategische conclusies. Het draait om keuzes maken en focus houden. Hij wijst erop dat veel bedrijven strategische plannen hebben met te veel prioriteiten, wat leidt tot gefragmenteerde aandacht en middelen. “Een lange lijst aan prioriteiten lijkt misschien een manier om risico’s te spreiden, maar het leidt juist tot oppervlakkige resultaten,” zegt hij. Commissarissen moeten ervoor zorgen dat de strategie duidelijke keuzes maakt en zich richt op de sterkste punten van het bedrijf.

Spanningsveld tussen richting en flexibiliteit

Wanneer is een bedrijf klaar voor een bepaalde strategie? Tiemstra benadrukt het belang van een gedisciplineerde aanpak. “Vraag altijd om een investeringsdocument, zelfs al is het maar twee of drie pagina’s,” adviseert hij. “Het dwingt het management om de doelstellingen, risico’s en aannames helder te formuleren.” Het is ook een afweging tussen strategische consistentie en strategische flexibiliteit. “Blijf koersvast, maar wees bereid om bij te sturen wanneer de omstandigheden veranderen. Strategie is geen statisch document, maar een continu proces van herijking en aanpassing,” aldus Tiemstra.

De Vuijst voegt toe dat het belangrijk is om regelmatig terug te kijken naar eerdere strategische plannen en de resultaten ervan te evalueren. “Vergelijk de ambities en plannen van eerdere strategieën met de realiteit,” adviseert hij. “Het is vaak een ontnuchterende, maar leerzame oefening.”

De impact van cultuur 

Uiteraard heeft de bedrijfscultuur invloed op de strategie. Iedereen kent de bekende uitspraak van Peter Drucker: “Culture eats strategy for breakfast.” Cultuur is een integraal onderdeel van succesvolle strategische implementatie. Een gezonde cultuur ondersteunt de strategie en zorgt voor een constructieve omgeving waarin dilemma’s bespreekbaar zijn.

Tiemstra benadrukt dat een veilige en constructieve cultuur essentieel is voor het succes van strategische plannen. “Zorg voor een omgeving waarin moeilijke vragen gesteld kunnen worden en waarin dilemma’s bespreekbaar zijn,” adviseert hij. Hij waarschuwt dat strategische plannen vaak falen omdat pijnlijke dilemma’s en consequenties worden vermeden. “Niets menselijks is een raad van bestuur vreemd. Het is de taak van de commissarissen om die dingen naar boven te halen en bespreekbaar te maken.”

De Vuijst sluit af met het belang van introspectie en het begrijpen van de unieke sterktes van het bedrijf. “Begrijp wat je bedrijf echt goed doet en waarom,” zegt hij. “Dit moet de basis zijn voor je strategische keuzes.”

Voor meer informatie over ons wekelijks actualiteitenprogramma GoedeMorgenCommissaris zie hier.