De timing van deze editie van GoedeMorgenCommissaris was perfect. Het was the morning after the night before. Donald Trump was net voor de tweede keer verkozen tot president van de Verenigde Staten en de sessie ging over narcisme en leiders met narcistische trekjes. Psycholoog Alice Vlottes nam ons mee in de hoofden van narcisten en welke rol narcisme kan spelen bij leiders van organisaties. 

Narcisme en narcistisch gedrag

Psycholoog en organisatieadviseur Alice Vlottes is expert op het gebied van narcisme. In haar werk ziet ze dat narcisme vaak te laat wordt herkend en daardoor schadelijke effecten heeft op teams en organisaties. Hoewel narcisten vaak charmant en charismatisch zijn, kunnen ze uiteindelijk een angstcultuur en verdeeldheid creëren. Het helpt hierbij niet dat de persoonstypering van narcist makkelijk gebruikt wordt, terwijl het belangrijk is om het begrip niet te devalueren. Kenmerken van narcisme zijn onder andere een gebrek aan empathie, de behoefte aan bewondering, en een onvermogen om kritiek te accepteren. Dit gedrag kan leiden tot een ongezonde werkomgeving en kan zelfs resulteren in ziekteverzuim en burn-out onder medewerkers. Het onderscheid tussen narcistisch gedrag en de narcistische persoonlijkheidsstoornis is van belang, want de laatste kan ernstige gevolgen hebben voor de mensen om de narcist heen. 

Hooggeplaatste narcisten

Ook commissaris Conny Dorrestijn heeft ervaring met het herkennen van en omgaan met. Ze ziet dat narcisten vaak goed kunnen functioneren in bepaalde contexten, zoals in competitieve of innovatieve omgevingen. Toch is er duidelijk behoefte aan het stellen van grenzen en het ontwikkelen van strategieën om effectief om te gaan met narcistische individuen. Op het moment dat dergelijke persoonlijkheden vitale functies bekleden is er aandacht nodig voor het schadelijke effect dat ze kunnen hebben op de organisatie.

Ook commissarissen zijn gebaat bij het herkennen van narcistisch gedrag, bijvoorbeeld bij de aanstelling van bestuursleden. Om narcistisch te identificeren en aan te pakken moet er verder gekeken worden dan de eerste indrukken. Diepgaand onderzoek naar kandidaten en hun eerdere werkervaringen, het stellen van kritische vragen en het verzamelen van referenties zijn belangrijke stappen om te voorkomen dat narcisten in leidende posities terechtkomen.

Van persoon tot persoon

Er zijn verschillende strategieën besproken om met narcisten om te gaan: het behouden van een neutrale houding, het geven van complimenten om hun ego te strelen, of het stellen van duidelijke grenzen. Het klinkt hard, maar het is belangrijk om te begrijpen dat narcisten vaak manipulatief zijn en dat het essentieel is om je eigen emoties onder controle te houden tijdens interacties met hen. Het devies is om je eigen ego te temmen en niet te proberen de narcist te veranderen, maar eerder te focussen op hoe je zelf met hen omgaat.

Narcisme heeft een duidelijk effect op teamdynamiek. Narcisten kunnen een angstcultuur creëren waarin medewerkers zich niet veilig voelen om hun mening te uiten of risico’s te nemen. Dit kan leiden tot een afname van creativiteit en innovatie binnen de organisatie. Het advies voor toezichthouders is om alert te zijn op signalen van narcistisch gedrag en om de verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn van de organisatie en haar medewerkers. Dat betekent dus ook niet bang te zijn om moeilijke gesprekken aan te gaan met narcistische individuen.

Voor meer informatie over ons wekelijks actualiteitenprogramma GoedeMorgenCommissaris zie hier.