Geld of aandelen?

Het was een prachtig idee, een aantal jaren na de crisis van 2008: het creëren van een geldstelsel dat zou functioneren zonder banken. Door de crisis daalde het vertrouwen in die vermaledijde banken enorm en dus werd er gezocht naar een manier om (digitale) producten en diensten aan te kunnen bieden zonder de bemoeienis van derden. Dat werden crypto’s, digitale valuta die het afgelopen decennium ongekend populair werden en ook nu nog bijna dagelijks in het nieuws zijn.

Maar wat zijn het eigenlijk? Vaak worden cryptovaluta gezien als geld, maar dat zijn ze niet. Daarvoor zouden ze te gebruiken moeten zijn als betaalmiddel, oppotmiddel en rekeneenheid. Maar veruit de meeste crypto’s zijn ongedekte crypto-activa. Er is geen achterliggende balans, het koersverloop is zeer veranderlijk, er staat geen dekking tegenover en er zijn geen regels en toezicht. De waarde is veranderlijk, onzeker en daarmee risicovol. Dus zijn ze niet geschikt als geld, want daarvoor is er nou eenmaal zekere mate van stabiliteit nodig.

Idealen

Een van de oorspronkelijke gedachten achter de cryptomunten was dat ze de laatste stap zouden vormen richting een volledig digitale wereld, de vervolmaking van het internet. Hieraan was een idee van vrijheid en anonimiteit gekoppeld. Mede dit idee maakte ze ongekend populair. Inmiddels zien we dat crypto-investeerders niet (meer) geïnteresseerd zijn in het geldstelsel noch in het ultieme internet of een ander libertair of revolutionair ideaal. Ze worden aangetrokken door de winsten die mee behaald zouden worden. Ze willen meedoen en een gokje wagen.

Zodoende heeft het weinig te maken met bankieren. Regulier bankieren is gebaseerd op langdurige, betrouwbare relaties tussen repeated game players. Bij crypto’s in het omgekeerde model van toepassing: het is een one shot game. Anonieme partijen doen zaken met elkaar in een wereld waarin je pas echt een grote lijkt te zijn als je je tegenpartij een poot uitdraait. De partijen zijn daarbij niet per se decentraal, zoals ooit de bedoeling was. Denk aan het handelsplatform FTX dat piramide-achtige constructies kon optuigen door een grote mate van intransparantie, slechte governance en gebrek aan regelgeving. Met alle gevolgen van dien.

Blockchain

Het gaat te ver om te stellen dat de ontwikkeling van crypto’s alleen maar negatief is. De blockchain-technologie die erachter zit is een enorme innovatie, ook voor betalingsverkeer. Er zijn tekortkomingen aan het normale internationale betalingsverkeer die we in Nederland niet zozeer merken. Er gaat bijvoorbeeld veel tijd en geld verloren bij betalingen tussen ontwikkelingslanden. Daar is het dus zeer interessant om zaken te doen zonder afhankelijk te zijn van centrale instanties en met slechts computers als tussenpartij. Daarbij komt dat de nadelen van crypto’s er minder zwaar wegen, omdat de alternatieven net zo beroerd zijn.

Regulering en risicoreductie

Om de voordelen van cryptoactiva te behouden en nuttig aan te wenden, moet er het een en ander veranderen. Het ecosysteem van crypto kent op dit moment nog veel ‘illegale randjes’. Het eerder genoemde idee van vrijheid werkt anonimiteit in de hand op plekken waar die ongewenst is. Die randjes moeten afgeslepen worden zodat witwassen of andere criminele activiteiten niet meer mogelijk zijn.
Daarnaast is blockchain innovatie die raakt aan publieke belang. DNB lanceerde daarom de studie ‘Cryptoactiva, evolutie en beleidsrespons’. Door aanbieders mondiaal te reguleren en te certificeren, worden risico’s gereduceerd. Een voorbeeld van een eerste stap zijn stablecoins. Gedekte cryptoactiva die gebruikt kunnen worden als een nieuw vorm van elektronisch geld.

Zolang crypto’s ongedekt zijn, worden zij nooit echt geld. Het blijven dan speculatieve beleggingsmiddelen waar er wel meer van zijn. Dat is niet verboden, maar handelaren, gebruikers en andere betrokkenen zouden zich wel bewust moeten zijn van de risico’s. Mocht Knot die taxichauffeur opnieuw tegenkomen, is zijn antwoord nog steeds: “Nee. Cryptoactiva zijn zeer risicovol en speculatief, u kunt uw volledige inzet verliezen.”