In haar oudejaarsconference bood Claudia de Breij de dertigers excuses aan voor de staat waarin de wereld verkeert. Wij trapten het nieuwe jaar af met de 100^ste editie van GoedemorgenCommissaris en boden een twintiger het podium. We spraken met Werner Schouten, directeur Impact Economy Foundation, presentator BNR Koplopers en bekend voorstander van young professionals in de boardroom. Wat is er volgens hem nodig om alle weerbarstigheden het hoofd te bieden en op weg te gaan naar een duurzame toekomst?

“Drie procent van de nu levende Nederlanders zijn er nog in 2100. Hoe zal de wereld er dan uit zien? Wat is het welzijnsniveau dat zij zullen ervaren? De keuzes die wij met z’n allen vandaag maken hebben daar invloed op, maar helaas dragen niet alle keuzes bij aan het welzijn.

De keuzes van vandaag zouden moeten gaan over impact. Impact is wat mij betreft voor 2023 de kern van al onze strategieën en verdienmodellen binnen organisaties. We moeten toe naar een impacteconomie, waarin werken en ondernemen daadwerkelijk bijdraagt aan het oplossen van onze maatschappelijke uitdaging en we een brede welvaart creëren voor iedereen. Duurzaam en verantwoord ondernemen moet makkelijker en winstgevender worden dan business as usual.”

Wassen neus

“Eigenlijk is het vreemd dat we die stap nog moeten zetten. Toezichthouders en commissarissen hebben die opdracht namelijk al. Kijk maar naar de taakomschrijving van een commissaris, naar de corporate governance code en naar het ondernemingsrecht. Daarin ligt de taak omschreven om naar de toekomst te kijken, daar is al ruimte voor. Helaas is het nog zo dat we de mond vol hebben van duurzaamheid, stakeholders en langetermijnwaardecreatie, maar uit de cijfers blijkt dat het vaak wassen neuzen zijn. Uit een onderzoek van EY voor de Europese Commissie blijkt dat duurzaamheid steeds meer in zwang raakt en we er meer op sturen, maar dat investeringen uitblijven. Zo zijn investeringen in bijvoorbeeld R&D afgenomen, maar zijn uitkeringen aan aandeelhouders vervijfvoudigd. Niet alleen maatschappelijk is er nog te weinig beweging, het gaat ook om onze concurrentiepositie. Door niet te investeren in competitief zijn en productief blijven, zijn we niet toekomstbestendig, onder meer voor geopolitieke ontwikkelingen.
In woorden en purpose maken we de lange termijn belangrijk, maar de bottom line blijft financieel.”

Meten, rapporteren, sturen

“Als we impact net zo belangrijk vinden als financiële gezondheid, dan moeten we er net zo serieus mee omgaan. Niet alleen meten, rapporteren en sturen op het financieel kapitaal dat we bijdragen aan de samenleving, maar ook op het sociaal, menselijk en natuurlijk kapitaal. Er bestaat al een framework voor impact accounting, waarmee een maatschappelijke jaarrekening opgesteld kan worden. Het financiële resultaat wordt hierin aangevuld met het sociale, menselijke en natuurlijke kapitaal. Welke schade hebben we toegebracht aan het milieu? Hoeveel menselijk kapitaal hebben we versterkt?

Deze verandering is een harde noot om te kraken. Toch kunnen we een verschil gaan maken door er samen aan te werken. De goede voorbeelden zijn er al, denk bijvoorbeeld aan Alliander waar het maatschappelijk rendement al berekend wordt. Dergelijk partijen laten daarmee zien dat hun werkwijze niet hoeft te botsen met het financiële rendement. Door samen spelregels vorm te geven maken we van sturen op impact gemeengoed. Bovendien betaalt het zich uit om initiatief te tonen, onder meer door de regelgever voor te zijn.”

Werk aan de winkel voor de RvC

“Commissarissen kunnen op meerdere manieren bijdragen aan het toekomstbestendig maken van hun organisaties. Ze beschikken over middelen om het creëren van impact een stevige plek te geven. Zo kunnen commissarissen bij de selectie van bestuurders naar affiniteit met duurzaamheid kijken. Ook kunnen ze in de remuneratie impact-kpi’s betrekken. Net zo belangrijk is de klankbord-rol van een commissaris. Sturen op impact en de fundamentele herstructurering van wat we waardevol en waardeloos vinden, zijn pittige dossiers. Commissarissen kunnen daarbij helpen in de dynamiek met aandeelhouders en medewerkers, en meedenken over de integratie van impact in kpi’s, strategie, beloning, etc.

Leeftijdsdiversiteit, met meer jongvolwassenen als commissaris, is een logisch gevolg hiervan. Impact en duurzaamheid zijn de laatste jaren opgekomen, dus je kan stellen dat we allemaal groentjes zijn op dit gebied. De jongvolwassenen zijn er echter mee opgegroeid, ze kennen niet anders. Met studies als sustainable development hebben ze impact-denken met de paplepel binnengekregen. Daarbij is hun kracht hun onbevangenheid, waardoor ze met nieuwe vragen komen. Uiteraard zijn de basics van belang, maar in het team kunnen jongeren bijdragen aan de gedeelde kennis en de gehele rvc meer laten opereren vanuit impact en duurzaamheid.”

Wat zegt de ervaren commissaris?

Jacqueline Rijsdijk ziet ook dat de benodigde systeemverandering niet erg opschiet.

“Hoewel de regelgeving vanuit bijvoorbeeld Europe en DNB hoopvol stemt, dringt het maar langzaam door dat het een risico is om als bedrijf níet met langetermijnwaardecreatie bezig te zijn. Het is voor een commissaris natuurlijk de vraag hoe duurzaamheid en impact agendapunten kunnen worden voor bestuurders. Zij zetten immers de koers uit. Een bemoeilijkende factor is het gebrek aan een gemeenschappelijke taal. De een heeft het over windmolens en de ander komt niet verder dan elektrische auto’s, terwijl het onderwerp zoveel breder is.

Positief bekeken zijn er signalen die de opmars van duurzaamheid onderstrepen. Het onderwerp verschijnt op steeds meer agenda’s van de gevestigde orde en steeds meer jongeren vinden de weg richting opleidingsprogramma’s voor commissarissen. Het onderwerp impact heeft in die programma’s vaker een vaste plek, waar dat drie jaar geleden niet zo was. We weten dat verandering vaart kan krijgen als er eenmaal een kritische massa is bereikt. Zo was diversiteit in gender al heel lang een gespreksonderwerp voordat het aansloeg. Als je ergens echt aandacht besteedt, kan het ook echt snel gaan.

Het is van belang om te kijken naar de plek waarop je impact en duurzaamheid in wil zetten binnen de organisatie. Er zijn allerlei adviesraden, klankbordgroepen en stakeholderpanels opgetuigd die inspirerend werken maar uiteindelijk niet aan tafel zitten als er besluiten genomen worden. Ondernemingsraden kunnen wel wat voor elkaar krijgen. Ze hebben een stem in het benoemen van de rvc en bijvoorbeeld initiatiefrecht om impactplannen op te vragen. Uiteraard heeft de rvc zelf als werkgever van bestuur ongelofelijk veel invloed om een bestuur mee te helpen.”