In aanloop naar Prinsjesdag blikken we vooruit op de miljoenennota. Daarvoor spreken we Ester Barendregt, Chief economist en Head Netherlands, Economics & Sustainability bij RaboResearch. Welke ontwikkelingen ziet zij en wat is het maatschappelijke belang daarvan? Voor de doorvertaling naar de rol van bestuurders en toezichthouders schuift Daniëlle Woestenberg aan, toezichthouder en bestuurder bij CNV. Ester stipt drie ontwikkelingen aan: middenklasse, energie en ruimte.

Middenklasse

Om te beginnen de positie van middenklasse. Uiteraard gaat er politieke aandacht uit naar de financieel meest kwetsbaren in de maatschappij, maar ook middelklasse kent onzekere tijden. Dat signaleerde de WRR in 2017 al: er wordt harder gewerkt, maar ondertussen bestaat er meer onzekerheid over de toekomst. Dit jaar bereikte dat een voorlopig hoogtepunt met hoge inflatie en het uitblijven van reactie in lonen.
Het antwoord hierop in de miljoenennota is een koopkrachtpakket. Een pakket van 16 miljard euro dat deels wordt gefinancierd uit bijvoorbeeld hogere belastinginkomsten en gasbaten en deels uit bijdrage van het bedrijfsleven.

Er wordt een stap gezet naar nieuwe balans tussen belasting op kapitaal en belasting op arbeid.

Energie

Dit is een tweede, duidelijke ontwikkeling. Waar die crisis van tijdelijke aard lijkt, verwacht Ester ook impact op de langere termijn. De economie wordt bepaald door geopolitieke ontwikkelingen en op dat vlak is het niet bepaald rustig. En zoals nu opnieuw blijkt beïnvloedt (het bezit van) energie de machtsverhoudingen. Daar bovenop komt de klimaatcrisis die de mogelijke oplossingen uit de energiecrisis beperkt.

De te verwachten maatregel in Nederland en de EU is een interventie in de energiemarkt met het belasten van overwinsten, ook bij aanbieders van duurzame energie.

Naar verwachting heeft een dergelijke maatregel effect. De echte oplossing ligt echter aan de aanbodzijde van de markt, maar dat vraagt meer tijd.

Concurrentie om ruimte

Als derde ontwikkeling ziet Ester de concurrentie om ruimte in Nederland. Verschillende partijen – woningbouw, infrastructuur, water, natuur en landbouw strijden om vierkante kilometers. Om hier een weg in te vinden is er behoefte aan een integrale visie op ruimtegebruik.

Hoe verdelen we de schaarse ruimte op de lange termijn? Het kabinet gaat niet met een panklare oplossing komen op Prinsjesdag.

Er zit sowieso weinig beweging in dit dossier, ondanks de inzet van Johan Remkes.

Er speelt veel in Nederland. We zijn een rijk land, maar welvaart gaat niet alleen om geld en de economie. De bezorgde burger ervaart een vermindering van de brede welvaart en maakt zich zorgen over de toekomst, over gezondheid etc. Het gevoel van maatschappelijke betrokkenheid is sterk gedaald.

Als organisatie heb je hier rekening mee te houden. Je moet blijven werken aan het verdienen van je ‘maatschappelijke license to operate’.

Terecht leven er vragen als: Heeft NL wel een grote luchthaven nodig? Waar gaan ASML-expats wonen? Wat is de plek van de agrofoodketen in Nederland?

Daniëlle Woestenberg herkent dit beeld en voegt eraan toe dat de afgelopen jaren het verschil tussen de hoogste en laagste inkomens in organisaties structureel gegroeid is. Een bestuurder/commissaris zou zicht moeten hebben op dergelijke zaken binnen de eigen organisatie. Dat vraagt om het goede gesprek met en kennis van de werkvloer. Bepaalde indicatoren zeggen veel (Zijn er loonbeslagen? Is er meer kort- en/of langdurend verzuim?), maar vaak blijft de echte oorzaak onder water, ook in de middenklasse spelen tegenwoordig crisisgerelateerde problemen.
Op korte termijn ziet Daniëlle mogelijkheden om in te grijpen. Denk na over de vorm van kerstuitgaven (pakket of extra bonus), trek de eindejaarsuitkering naar voren en biedt maatwerk waar mogelijk. Dergelijke maatregelen werken ook als signaal van empathie en begrip over de situatie van mensen.

Daarnaast is het zaak verder te kijken dan het lopende jaar, om de organisatie zo te equiperen dat ze de werknemer in de toekomst met empathie tegemoet kan treden.

Ook binnen de eigen organisatie zijn mensen bezorgd en voelen zij zich kwetsbaar. Een goede commissaris heeft daar oog voor! Het gaat niet alleen om zicht hebben op de te verwachten maatregelen maar ook op wat de huidige ‘perfect storm’ doet met medewerkers en wat het beleid hierop is van de organisatie. En zo sloten wij de GoedeMorgenCommissaris-sessie vorige week af om 08.57 uur.