Stel je voor dat je tijdens een diner aan je tafelgenoot vraagt wat hij doet in het dagelijks leven. Hij begint rustig en geanimeerd te vertellen, maar hij prikt je ondertussen af en toe met zijn vinger in je zij. Dat prikken vind je irritant, het leidt af en zorgt voor spanning. Waarom doet die persoon dat? Die persoon is Fedor von Balluseck en hij prikt met een reden. Fedor is executive coach, boardroom advisor en spreker met een fascinatie voor de werking van ons zenuwstelsel en de invloed daarvan op ons dagelijks handelen. Zijn prikkende vinger staat voor alle prikkels die je continu moet verwerken en die invloed hebben op je gevoel van veiligheid én je prestaties.

Met Fedor bespreken we in Goedemorgen Commissaris het thema Veiligheid in de boardroom vanuit neurofysiologisch perspectief. Waar komen gevoelens van onveiligheid vandaan en hoe kan je er (beter) mee om gaan?

Het lichaam heeft de leiding

Je lichaam neemt met zintuigen en sensoren waar wat er in je omgeving gebeurt. Het is voortdurend aan het scannen. Hoe voel ik me? Wat neem ik waar? Hoe is mijn ademhaling? Voel ik spierspanning? Al die informatie wordt naar je hersenstam gestuurd en verwerkt. Afhankelijk van de waarneming neemt het lichaam een stand aan: vind ik de situatie veilig of dreigt er gevaar?
In een veilige situatie ben je kalm, ontspannen en in controle. Maar als het lichaam signalen oppikt die duiden op gevaar, schakelt het over op het sympatische zenuwstelsel. Dit mobiliseert het lichaam en brengt het in een vecht- of vluchtmodus, te herkennen aan agressief, boos of bang gedrag. De volgende staat van zijn waarin je kan verzeilen wordt aangestuurd door het parasympatisch zenuwstelsel. Het immobiliseert, met ontmoediging, hulpeloosheid en opgave als gevolg. Het is de laatste overlevingsstrategie.
Dit systeem van zenuwstelsels werkt automatisch, je bent je er niet bewust van. Het is een reflex, het lichaam reageert sneller dan het brein. De invloed ervan is wel degelijk merkbaar: je prestaties lijden er onder. Zo neem je in dergelijke situaties slechtere beslissingen, met bovendien meer risico.

Herkennen en beïnvloeden

Het is van belang om te leren in welke staat je lichaam verkeert, want als je wegzakt ga je minder presteren. De prikkels waar je lichaam op reageert zijn soms duidelijk, maar soms ook moeilijk te herkennen. Zo kan het zijn dat je een gevoel van onveiligheid overneemt van een ander. Spiegelneuronen kopiëren de houding van mensen om je heen, bijvoorbeeld tijdens een meeting. Als de houding van de ander voortkomt uit stress, kan je zelf ook die stress gaan voelen. Dat zorgt voor een neerwaartse spiraal, waardoor bij iedereen de capaciteiten afnemen.
Accepteer daarom het belang van het lijf en de dominante rol die het kan spelen. Je kan leren te ervaren in welke staat je je bevindt door te letten op je hartslag, ademhaling, houding en spierspanning. Zo kan je er ook achter komen wat voor jou de triggers zijn die je van staat doen veranderen. Oefenen met een goede ademhalingstraining is geweldig omdat dit de effectiefste manier is om je systeem te beïnvloeden
Wees er daarnaast als commissaris bewust van dat je anderen ‘door de fases heen duwt’ als je ze onder druk zet. Dit vermindert hun prestaties en zorgt er voor dat ze geen oog meer hebben voor de bredere context waarin ze opereren. Als dit te vaak gebeurt – bijvoorbeeld in een toxische cultuur waarin mensen zich onveilig voelen – is er geen ruimte om strategisch te bewegen en innovatief te denken, want mensen vechten in een dergelijke situatie voor zichzelf, al dan niet bewust.